Marzec jest miesiącem świadomości endometriozy. Szacuje się, że jest to choroba, na którą cierpi co dziesiąta kobieta na świecie, więc również co dziesiąta Polka w wieku rozrodczym. W rzeczywistości może okazać się, że jest ich znacznie więcej.
Wynika to faktu, że w naszym kraju nadal jest zbyt mało specjalistów i ośrodków zajmujących się profesjonalną diagnostyką i leczeniem endometriozy. Na chwilę obecną średni czas od wystąpienia pierwszych objawów do momentu postawienia właściwego rozpoznania i wdrożenia fachowego i holistycznego postępowania to około osiem do dziesięciu lat. W tej sytuacji wiele kobiet cierpi latami, a ich objawy są bardzo często bagatelizowane. „Miesiączka musi boleć”, „Taka Pani uroda”, „Przejdzie po urodzeniu pierwszego dziecka”, „Z pewnością ból nie jest aż taki jakim go pani przedstawia” - to najczęściej słyszą kobiety zgłaszające silne dolegliwości miesiączkowe połączone najczęściej z dodatkowymi objawami. Nie ma zgody pacjentek na taki obrót sprawy. Są one coraz bardziej świadome i zdeterminowane, aby odzyskać zdrowie. Dzięki temu w efekcie wielu oddolnych inicjatyw przeprowadzanych przez różne fundacje oraz przez związanych z nimi lekarzy ginekologów, którym na sercu leży poprawa jakości życia ich pacjentek z endometriozą — w marcu bieżącego roku powstał Ministerialny Zespół do spraw Endometriozy. Działania zespołu mają skutkować wdrożeniem programów leczenia, zwiększeniu świadomości społeczeństwa na temat tej choroby oraz poprawą dostępności do profesjonalnej pomocy medycznej.
Endometrioza to schorzenie, które polega na występowaniu komórek endometrium poza ich prawidłową lokalizacją, jaką jest wnętrze jamy macicy. Oderwane fragmenty endometrium migrują w różne miejsca w ciele kobiety, tworząc ogniska endometriozy. Najczęściej są one diagnozowane na otrzewnej, na jajnikach w postaci charakterystycznych torbieli, które zaburzają ich pracę oraz utrudniają owulację (tzw. torbiele czekoladowe), w obrębie jajowodów wywołując ich niedrożność, na szyjce macicy, jelitach czy w pęcherzu moczowym. Uwolniona z jamy macicy tkanka endometrium podlega normalnym wahaniom hormonalnym związanym z cyklem miesiączkowym, a więc złuszcza się, rozpada i krwawi. Ponieważ nie ma możliwości zostać usunięta z jam ciała jak krew menstruacyjna, pozostaje w miednicy, powodując stan zapalny, zrosty, tworzenie się tkanki bliznowatej w okolicznych narządach, tym samym wywołując dotkliwy ból. Nasila się on szczególnie w trakcie trwania miesiączki, niemniej jednak niektóre kobiety odczuwają go również z różnym nasileniem w pozostałe dni cyklu. Endometrioza to również szereg innych objawów: bolesna owulacja, a także odczucia bólowe w okresie okołoowulacyjnym, nieregularne i najczęściej bardzo obfite miesiączki ze skrzepami, zawroty głowy, nudności, wymioty czy omdlenia. Charakterystycznym objawem jest bolesne współżycie. Najczęściej ból pojawia się podczas głębokiej penetracji, co wynika z częstego umiejscowienia ognisk endometriozy na więzadłach krzyżowo – macicznych. Wiele kobiet odczuwa związaną z nadmiernym napięciem mięśni dna miednicy bolesność podczas całego stosunku. Pojawiają się ponadto bóle w okolicy kości krzyżowej oraz w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Kolejnym problemem na długiej liście charakterystycznych dla endometriozy objawów są zaburzenia trawienne. Pacjentki zgłaszają wzdęcia, zaparcia występujące naprzemiennie z biegunkami nawet kilka dni przed miesiączką, a także bolesne napięcie w obrębie jelit. W zaawansowanych przypadkach może dochodzić do problemów z defekacją, krwawień i bólu przy oddawaniu stolca, w skrajnych natomiast przypadkach do całkowitej niedrożności jelit wymagającej nagłej I natychmiastowej interwencji chirurgicznej. Duża grupa pacjentek uskarża się na ból przy oddawaniu moczu zwłaszcza podczas miesiączki, a nawet krwiomocz. Wiele kobiet utwierdzonych w przekonaniu, że miesiączka może boleć, a ich objawy są normalne, zaczyna mocniej drążyć temat dopiero w sytuacji, kiedy okazuje się, że zajście w ciąże jest utrudnione i znacznie się przedłuża. Ponad połowa kobiet z endometriozą ma problemy z naturalnym poczęciem dziecka. Na koniec wymienić można ponadto przewlekłe zmęczenie, depresję, lęki, a także różnorodne infekcje, alergie i upławy.
Endometrioza wpływa na pracę całego organizmu, trudno więc ją ubrać w ramy jedynie schorzenia ginekologicznego. Znacznemu pogorszeniu ulega stan psychiczny pacjentek, choroba ogranicza ich aktywność fizyczną, wpływa na codzienne funkcjonowanie, utrudnia pracę zawodową, pogarsza jakość życia, ma wpływ na wiele sfer w tym społeczną, rodzinną czy seksualną. Kobiety z endometriozą często chorują też na inne choroby autoimmunologiczne jak np. Hashimoto, mięśniaki macicy, insulinooporność, SIBO czy inne. Diagnostyka przysparza wielu trudności lekarzom oraz jest obciążająca finansowo, nie wspominając już o samych zabiegach operacyjnych. Ich rozległość wykracza poza standardowe zabiegi w ramach NFZ. W tej sytuacji łatwo o szybki nawrót lub konieczność ponownej operacji, aby usunąć zmiany z pozostałych poza narządem rodnym miejsc w asyście innych specjalistów jak urolog czy gastrolog. Wiele pacjentek decyduje się na kompleksowe zabiegi prywatne, których ceny powoli przekraczają nawet 50 tys. złotych.
Przyjrzyjmy się bliżej znacznie rzadziej opisywanym dolegliwościom natury urologicznej, które towarzyszą endometriozie. Różnorodne objawy z dolnych dróg moczowych w nomenklaturze zagranicznej i coraz częściej również polskiej określane są mianem LUTS (ang. lower urinary tract symptoms). W wielu obserwacjach objawy zespołu LUTS wiązały się z nasileniem bólu menstruacyjnego u dziewcząt i kobiet z endometriozą. Na podstawie danych zebranych wśród uczestniczek WOMEN'S HEALTH STUDY FROM ADOLESCENCE TO ADULTHOOD (A2A) oszacowano związek między endometriozą a LUTS. Pod uwagę wzięto następujące objawy: wysiłkowe nietrzymanie moczu, trudności w oddawaniu moczu, występowanie krwiomoczu, uczucie pełności w pęcherzu mimo oddania moczu, konieczność ponownej mikcji w ciągu kilku minut od poprzedniej, a także występowaniu bólu w sytuacji wypełnionego pęcherza. Do przeprowadzonego badania włączono blisko 1200 kobiet w wieku od 7 do 55 lat będących w okresie przedmenopauzalnym. Uczestniczki rekrutowano w latach 2012-2018 i kwalifikowano do dalszych badań po wykluczeniu przewlekłych infekcji pęcherza moczowego i wypełnieniu kwestionariusza dotyczącego objawów LUTS. Około połowa badanych miała zdiagnozowana wcześniej chiurgicznie endometiozę. Druga połowa pozostawała bez takiej diagnozy. Wśród grupy naukowców przeprowadzający badanie znalazła się jedna Polka. Wyniki opublikowano z początkiem 2022 roku na łamach czasopisma Fertility and Sterility. Wykazano, że LUTS występowało powszechnie u ponad 40% całej grupy badanych oraz że diagnoza endometriozy wiązała się z istotnie większym prawdopodobieństwem wystąpienia objawów LUTS w porównaniu do kobiet bez takiej diagnozy. Trudności z oddawaniem moczu, uczuci parcia na pęcherz po mikcji i konieczność ponownego skorzystania z toalety była 2 do 5x większa u kobiet z endometriozą. Ból przy wypełnionym pęcherzu oraz podczas oddawania moczu aż 5x częściej dotyczył kobiet z endometriozą. Nie wykazano natomiast dużych różnic w występowaniu wysiłkowego nietrzymania moczu w obu grupach. Kolejno było to 15,1% u kobiet bez endometriozy oraz 16,7% u kobiet, które nie chorują dodatkowo. Ciekawym spostrzeżeniem było poza tym to, że objawy LUTS w tym wysiłkowe nietrzymanie moczu u kobiet z endometriozą nie wzrastało w odniesieniu do stopnia zaawansowania choroby według kryteriów rASRM (Amerykańskie Towarzystwo Medycyny Rozrodu). Naukowcy przeprowadzający swoje badanie nie uogólniają swoich wyników do całości populacji kobiet z uwagi na fakt, że zastosowano szereg zmiennych demograficznych (rasę, pochodzenie, wiek, wykształcenie, stosowanie lub nie antykoncepcji hormonalnej, wskaźnik masy ciała, a także brano pod uwagę informację dotycząca przebytych porodów). Niemniej jednak sugerowano, aby objawy LUTS — jeśli występują, były leczone jednocześnie z endometriozą od momentu postawienia diagnozy i na dalszych etapach leczenia. Na podstawie zgromadzonych danych oraz przekrojowego charakteru analizy nie udało się jednoznacznie ocenić czy endometrioza prowadzi do powstawania objawów LUTS, czy też te objawy poprzedzają rozpoznanie endometriozy. Każdorazowo jednak pamiętaj, aby jeśli masz zdiagnozowaną endometriozę zgłaszać dodatkowe dolegliwości ze strony dróg moczowych swojemu lekarzowi prowadzącemu.
Leczenie pacjentek z endometriozą przynosi najlepsze efekty, jeśli jest prowadzone holistycznie. W zależności od przypadku nasilenia i rodzaju objawów czy planów prokreacyjnych wykorzystywane jest leczenie farmakologiczne oraz operacyjne (szczególnie w aspekcie przywrócenia płodności). W zespole terapeutycznym pacjentki pozostają również pod opieką innych lekarzy w tym: endokrynologów, gastrologów, urologów czy diabetologów. Wiele kobiet szuka pomocy u dietetyków w celu ustalenia najlepszego dla siebie sposobu odżywiania uwzględniającego osobnicze problemy jelitowe lub inne związane z niedoborami składników mineralnych czy witamin. Dieta ma najczęściej działanie przeciwzapalne, jest o niskim indeksie glikemicznym, bogata jest w źródła pełnowartościowego białka pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, dobrej jakości tłuszcze, antyoksydanty, składniki odżywcze, źródła p/zapalnych kwasów omega 3. Dietetycy posiłkują się również spersonalizowaną suplementacją, wykorzystują również zioła czy adaptogeny. w aspekcie bolesnego współżycia i bolesnej miesiączki zasadne jest wdrożenie fizjoterapii uroginekologicznej. Terapeuci bazują przede wszystkim na technikach manualnych, wisceralnych, wyciszających przestymulowany układ nerwowy, eliminowaniu napięć w mięśniach i powięziach, poprawie krążenia i przesuwalności tkanej głównie w obrębie miednicy mniejszej. Wykorzystują ćwiczenia oddechowe i poprawiające postawę ciała, a także uczą technik autoterapii. Dobierają adekwatną do potrzeb i możliwości aktywność fizyczną. Wiele pacjentek mierzących się z zaburzeniami natury emocjonalnej i psychicznej pozostaje w terapii u psychologa czy psychoterapeuty. Wprowadza się również zmiany w stylu życia szczególnie naukę umiejętności odpoczywania, regeneracji i regulację rytmu dobowego. Korzysta się również z technik relaksacyjnych, medytacyjnych, treningu uważności czy akupunktury. W przypadku endometriozy nie ma magicznej i uniwersalnej recepty pozwalającej ją wyleczyć. Dlatego też zasadniczym celem jest optymalizacja funkcjonowania organizmu pod każdym możliwym względem, by uzyskać jak najlepszą jakość życia. Praca nad odzyskaniem zdrowia w endometriozie wymaga dużego zaangażowania, ale tam, gdzie w grę wchodzą osobiste korzyści łatwiej o konsekwencję. Warto zatem zgromadzić własny arsenał technik i narzędzi, których użycie będzie regularne i skuteczne.
Nietrzymanie moczu jest objawem, a jego przyczyny mogą być różne. Odpowiedzialne za dolegliwości są przede wszystkim pęcherz oraz mięśnie dna miednicy. To, w jaki sposób nie spełniają swoich funkcji, pomoże określić rodzaj nietrzymania moczu.
Ginekolog, urolog czy też urofizjoterapeuta? Nietrzymanie moczu ma bardzo różne przyczyny i różne sposoby leczenia. Jak przygotować się do wizyty u lekarza? O co spyta urolog?
Nietrzymanie moczu, czyli inaczej inkontynencja, to dolegliwość, z którą zmaga się 20% kobiet po 40. roku życia. Mimo to szacuje się, że tylko połowa z nich zgłasza się do lekarza. Nietrzymanie moczu może powodować wstyd, ale często jest uważane za coś normalnego, zwłaszcza w podeszłym wieku. To błąd! Poznaj przyczyny inkontynencji i sposoby radzenia sobie z nią.
