Każdego roku tysiące kobiet wkracza małymi krokami w etap premenopauzy o którym bardzo mało jeszcze się mówi. Premenopauza to naturalny okres w życiu każdej kobiety poprzedzający menopauzę – moment ustania miesiączkowania i zakończenia okresu rozrodczego. Choć często bywa niezauważona, premenopauza niesie ze sobą szereg istotnych zmian hormonalnych, psychicznych i fizycznych. Zrozumienie tego czasu może pomóc kobietom przejść go w sposób świadomy, a także łagodniej i bardziej komfortowo przeżyć menopauzę.
Kobieta w swoim życiu doświadcza bardzo wielu momentów istotnych zmian hormonalnych. Pierwszy z nich ma miejsce już w życiu płodowym, kiedy to estrogeny wpływają na rozwój mózgu oraz żeńskich cech i organów płciowych przyszłej kobiety. Działalność żeńskich hormonów w tym okresie utrzymuje się na wysokim poziomie do około 2 roku i warunkuje również szybszy niż u chłopców rozwój mowy czy rozwój werbalny. Kolejnym przełomowym okresem jest czas dojrzewania, kiedy ponownie większy wpływ estrogenów wywołuje szereg zmian fizycznych takich jak: pojawienie się dodatkowego owłosienia w okolicy łonowej, formowanie się gruczołów piersiowych czy pierwsza miesiączka. Powoli kształtuje się cała oś podwzgórze - przysadka - jajnik, kobieta wchodzi w etap najwyższej płodności i rozrodczości. Kolejnym burzliwym okresem jest czas ciąży, który niesie za sobą ogromne, okresowe zmiany i wahania hormonalne, które stabilizują się po zakończeniu połogu. Następnym istotnym momentem życia jest powolne wchodzenie w okres tak zwanych lat okołomenopauzalnych, który możemy podzielić na poszczególne etapy :
Premenopauza może rozpocząć się długo przed wystąpieniem właściwej menopauzy. Zwykle zaczyna się między 40. a 45. rokiem życia, ale według niektórych źródeł u wielu kobiet pierwsze objawy mogą pojawić się wcześniej - nawet około 35 roku życia. Jest to zatem dość szerokie pojęcie obejmujące reprodukcyjny okres życia kobiety już po zakończeniu dojrzewania a przed ostatnią miesiączką. Kobieta w tym czasie nadal miesiączkuje, jajniki wciąż pracują, choć mogą pojawiać się drobne fluktuacje w poziomach hormonów. W praktyce, mówiąc o premenopauzie, najczęściej mamy na myśli wczesny etap zmian hormonalnych przed menopauzą – zanim pojawią się typowe i bardziej nasilone objawy, takie jak np. silne uderzenia gorąca czy bezsenność.
Słowo premenopauza czy menopauza na ogół źle się kojarzą. Z uwagi na to wiele młodszych kobiet mimo szukania odpowiedzi na występowanie u siebie różnorodnych, czasem niepokojących objawów i sygnałów płynących z ciała nie utożsamia ich z premenopauzą uważając, że to jeszcze nie ten czas, że to za wcześnie, że jeszcze nie teraz. Warto sobie uświadomić, że proces zmian chociaż jest bardzo powolny to ma miejsce w naszych ciałach, a wiedza i wprowadzanie zmian w stylu życia pomogą nam by czuć się dobrze ze sobą niezależnie od wieku. Przekraczanie 40 roku życia nie musi się wiązać z negatywnymi emocjami, żalem, złością czy brakiem akceptacji upływającego czasu. Nieprawdą jest, że mamy się czego obawiać, że całkowicie tracimy kontrolę nad swoim ciałem oraz swoimi hormonami. Strach przed zmianami zwykle wynika z niewiedzy, więc poznanie pierwszych symptomów i możliwych rozwiązań pozwali nam je drożyć i osiągać harmonię każdego dnia.
Objawy premenopauzy bywają bardzo zróżnicowane – zarówno pod względem intensywności, jak i rodzaju. Premenopauza to okres, w którym jajniki stopniowo zmniejszają produkcję estrogenów i progesteronu, czyli hormonów płciowych regulujących cykl menstruacyjny i wiele innych funkcji w ciele kobiety. Do najczęściej występujących należą: spowolnienie metabolizmu, które może skutkować problemami z trawieniem, zaparciami, wzdęciami, przybieraniem na wadze pomimo braku zmian w rytmie posiłków czy ilości ćwiczeń. Może zmieniać się zapach ciała, preferencje smakowe i zapachowe a także zachcianki na różne grupy produktów. Dość częstymi objawami są również: wahania glikemii, zaburzenia rytmu dobowego i snu (trudności z zasypianiem czy wybudzanie), zmiany w cyklu menstruacyjnym w tym: nieregularne miesiączki, zmiany obfitości krwawień (silniejsze lub bardzo skąpe), skrócenie lub wydłużenie cyklu a także częstsze pojawianie się cykli bezowulacyjnych. W okresie premenopazy znacznie obniża się płodność kobiety, ale zajście w ciąże zależy od bardzo wielu czynników i nie jest w tym czasie niemożliwe. Wspomniane wahania poziomu estrogenu i progesteronu mogą skutkować pojawianiem się tak zwanej dominacji estrogenowej. Dominacja estrogenowa to stan, w którym poziom estrogenu w organizmie kobiety jest zbyt wysoki w stosunku do progesteronu – nawet jeśli estrogen mieści się w normach laboratoryjnych. W premenopauzie jajniki stopniowo produkują coraz mniej progesteronu (z uwagi na możliwą rzadszą owulację), podczas gdy poziom estrogenu może nadal utrzymywać się na optymalnym lub wyższym poziomie. Możliwy scenariusz to również nadmierna ekspozycja na tzw. ksenoestrogeny zawarte m.in. w plastiku, kosmetykach, detergentach, pestycydach, które imitują estrogen w organizmie. Nadmiar estrogenów w stosunku do progesteronu może wynikać ponadto z zaburzeń detoksykacji wątroby i jelit. Wówczas estrogen nie jest prawidłowo metabolizowany i gromadzi się w organizmie przeważając nad progesteronem. Winowajcą może okazać się również przewlekły stres. Kortyzol - wydzielany w nadmiarze w sytuacji przewlekłego stresu podbiera prekursory dla progesteronu, pogłębiając tym samym jego niedobór. To właśnie dominacja estrogenowa często jest przyczyną mięśniaków, torbieli, nasilonych objawów PMS czy wrażliwości piersi w czasie premenopazy.
Dodatkowo mogą pojawić się różne objawy naczynioruchowe: pierwsze subtelniejsze uderzenia gorąca, poty - szczególnie nocne czy zaczerwienienie skóry. Wiele kobiet może doświadczać na tle premenopauzy zmian w nastroju i huśtawki emocji. Częściej zdarza się drażliwość, płaczliwość, złość, uczucie niepokoju, nagły brak pewności siebie, czasem również stany depresyjne czy lękowe. Wśród objawów urologiczno - ginekologicznych możemy spotkać się z: suchością pochwy, bólem podczas współżycia (dyspareunia), częstszymi infekcjami intymnymi, zmniejszonym libido czy nietrzymaniem moczu. Bardzo często obserwuje się bóle czy zawroty głowy, zmęczenie, brak energii, zaburzenia koncentracji, poczucie przytłoczenia czy mgłę mózgowa. Zmiany mogą dotyczyć również wyglądu zewnętrznego kobiety: pogorszenie kondycji skóry, włosów czy paznokci. Na nowo może pojawić się trądzik lub skóra może być nadmiernie sucha i swędząca. Przesuszeniu ulegają również inne śluzówki, stąd zdarza się występowanie suchości w obrębie oczu. Należy wziąć pod uwagę, że za dokuczliwe objawy premenopauzy nie muszą być odpowiedzialne jedynie hormony płciowe, gdyż część kobiet tak samo jak okres menopauzy przechodzi ten czas łagodniej i subtelniej. Zdrowie hormonalne koreluje również z brakiem wystarczającej ilości składników odżywczych, przetworzoną dietą, z narażeniem na toksyny środowiskowe, z rytmem dobowym, ekspozycją na silny stres czy innymi chorobami współistniejącymi.
Ważna jest regularna obserwacja swoich symptomów z ciała a także objawów związanych z cyklem miesiączkowym (krwawienie, obecność śluzu, położenie szyjki). Warto wykonywać regularnie (np. 1x w roku) badania laboratoryjne takie jak morfologia, próby wątrobowe, poziom żelaza i ferrytyny czy pakiety hormonalne. Przykładowe badania służące do oceny gospodarki hormonalnej kobiet w okresie premenopauzy to: TSH, FSH, LH, progesteron, estradiol, prolaktyna, DHEA, testosteron czy androstendion. Jeśli coś wywołuje Twój niepokój warto skonsultować się z odpowiednim specjalistą i w razie potrzeby skorzystać z fachowej opieki:
Premenopauza należy traktować jako naturalny proces biologiczny. Świadomość tego, co się dzieje z ciałem, i odpowiednie działania mogą sprawić, że ten czas będzie nie tylko mniej uciążliwy, ale wręcz inspirujący – do zadbania o siebie, poprawy stylu życia i zbudowania nowej jakości zdrowia. Kobieta w premenopauzie ma szansę odzyskać równowagę i poczucie kontroli, jeśli tylko otoczy się odpowiednią wiedzą i wsparciem.